Voortzetting van vruchtgebruik door langstlevende
Indien u van plan bent om in het kader van uw successieplanning goederen met voorbehoud van vruchtgebruik te schenken aan uw kind(eren) en wenst dat bij uw overlijden het vruchtgebruik volledig aan de langstlevende toekomt, heeft u meerdere mogelijkheden maar dient u rekening te houden met verschillende fiscale gevolgen
Bij een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik behoudt de schenker het levenslange vruchtgebruik op de geschonken goederen. De vruchtgebruiker heeft recht op de vruchten (bv. interesten, dividenden, gebruik, beheer, stemrecht,…). De kinderen krijgen enkel de blote eigendom geschonken en worden slechts volle eigenaar als de vruchtgebruikers overlijden (of na omzetting/afstand). Bij het uitdoven van het vruchtgebruik bij het overlijden van de vruchtgebruikers is er geen schenk- of erfbelasting verschuldigd.
- Schenking van een gemeenschappelijk of onverdeeld onroerend goed
Conventionele aanwas
U kan in de schenkingsakte een aanwas bedingen zodat het vruchtgebruik van de eerststervende zal aanwassen bij het vruchtgebruik van de langstlevende. Deze aanwas gebeurt belastingvrij.
Het is aan te raden om de conventionele aanwas zo te formuleren dat het duidelijk is dat er een last uit te voeren is ten gevolge van de schenking. Zo vermijdt u in het vaarwater van de schenk- of erfbelasting te komen.
WTOV (art. 4.18 BW)
Sinds 01/09/2018 is het nieuwe erfrecht in werking getreden. Hierbij ontstond het wettelijk toegekend opvolgend vruchtgebruik (WTOV) waarbij de langstlevende echtgeno(o)t(e) alsnog het vruchtgebruik van de eerststervende verkrijgt door een wettelijk erfrecht. Het vruchtgebruik op de goederen die de overledene tijdens het leven heeft geschonken met voorbehoud van vruchtgebruik vererft aan de langstlevende. Het vruchtgebruik valt niet in de nalatenschap maar komt op grond van een wettelijke fictie toe aan de langstlevende. Dit gebeurt aldus op basis van de wet en dient niet specifiek in de akte voorzien te worden.
Het WTOV wordt belast in de erfbelasting en geldt enkel voor schenkingen verricht vanaf 01/09/2018. Het is evenwel mogelijk om van dit WTOV afstand te doen.
Wettelijke aanwas (art. 3.141, lid 4 BW)
Sinds 01/09/2021 is het nieuwe goederenrecht in werking getreden. De wet voorziet sindsdien een aanwas van een onverdeeld of gemeenschappelijk vruchtgebruik bij het overlijden van één van de vruchtgebruikers ten voordele van de langstlevende. Deze aanwas gebeurt, in tegenstelling tot het WTOV, belastingvrij. De wijze van totstandkoming van het onverdeeld of gemeenschappelijk vruchtgebruik is hierbij irrelevant. Dit hoeft dus niet specifiek in de akte te worden bepaald en is automatisch door de wet voorzien. Deze wettelijke aanwas geldt enkel voor schenkingen verricht vanaf 01/09/2021.
Samenloop WTOV en wettelijke aanwas
Als gevolg van de hervormingen komt de wettelijke aanwas in samenloop met het WTOV. Welke van de twee voorrang heeft, is (nog) niet volledig duidelijk. Het valt af te wachten of de wetgever in de nabije toekomst in een oplossing zal voorzien.
- Schenking van een eigen onroerend goed
Indien het goed slechts eigendom is van één van u, kan er niet voorzien worden in een aanwas van vruchtgebruik of een last om het vruchtgebruik af te staan. De schenker kan wel voorzien in een terugval van het vruchtgebruik waarbij het vruchtgebruik dat hij/zij zich heeft voorbehouden zal toekomen aan de andere echtgeno(o)t(e)/partner die zelf geen schenker was. Dit wordt belast met schenkbelasting i.p.v. erfbelasting. Deze techniek is voordeliger aangezien de tarieven in de schenkbelasting lager zijn dan deze in de erfbelasting.
Sofie Ceulemans – Juriste bij Pareto NV
27 december 2023