Zelfstandigenstatuut

Zo gooiden beduidend meer mensen hun professionele leven tijdens corona over een andere boeg  Volgens de meest recente RSZ-cijfers steeg het aantal zelfstandigen in het coronajaar 2020 met 3,3 %. Dat is een opvallend hoge stijging. In de Jaren daarvoor betrof de gemiddelde groei op jaarbasis 1,7%. Dat brengt het aantal zelfstandigen in België op 1,18 miljoen (inclusief 60.131 help(st)ers).

Tijd om het zelfstandigenstatuut nog eens onder de loep te nemen. Wat kenmerkt het zelfstandigenstatuut? Beschik je als particulier over een vrije keuze om als zelfstandige dan wel als werknemer te werken? En welke rechten heb je als zelfstandige?

In België wordt elke natuurlijke persoon die een beroepsactiviteit uitoefent zonder daarbij gebonden te zijn door een arbeidsovereenkomst of statuut, beschouwd als “zelfstandige”. Het klassieke criterium op basis waarvan het onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen kan worden gemaakt betreft het al dan niet aanwezig zijn van ‘gezag’ of ‘band van ondergeschiktheid’. Werkt u als zelfstandige, dan is er geen ondergeschikt verband tussen u en uw opdrachtgever.

Partijen zijn in principe vrij om de aard van hun arbeidsrelatie (zelfstandige dan wel werknemer) te kiezen. De effectieve uitvoering van de overeenkomst moet evenwel overeenkomen met de aard van de arbeidsrelatie. Hoewel de vrije keuze van particulieren aldus het uitgangspunt vormt, wordt deze keuze meteen beperkt doordat deze moet overeenstemmen met de effectieve uitvoering ervan. De kwalificatie die partijen aan hun arbeidsrelatie geven, is m.a.w. niet bindend. Meer nog, de arbeidsrelatiewet schrijft een herkwalificatie voor “indien de uitoefening van de arbeidsrelatie voldoende elementen naar voren brengt die, beoordeeld overeenkomstig? de bepalingen van de wet en haar uitvoeringsbesluiten, onverenigbaar zijn met de kwalificatie die door de partijen aan? de arbeidsrelatie wordt gegeven”. Diezelfde wet voorziet in een aantal criteria die als basis dienen voor de beoordeling of een arbeidsrelatie dient ondergebracht te worden onder een werknemersstatuut of zelfstandigenstatuut. Bent u ingeschreven als zelfstandige, maar doorstaat uw arbeidsrelatie de criteria van de arbeidsrelatiewet niet, dan loopt u het risico op een herkwalificatie.naar een werknemersstatuut.

Wat is nu het verschil tussen het werknemersstatuut en het zelfstandigenstatuut?

Als zelfstandige bent u onderworpen aan een eigen sociaal statuut en geniet u een specifieke sociale zekerheidsregeling. Voor een werknemer worden de kosten voor zijn sociale bescherming door de werkgever ingehouden op zijn brutoloon, terwijl een zelfstandige zijn bijdragen voor zijn sociale dekking in België zelf moet betalen op basis van zijn inkomen.

Een zelfstandige is daarom verplicht zich aan te sluiten bij een Sociaal Verzekeringsfonds voor Zelfstandigen. De opdrachten en plichten van deze fondsen worden bepaald door het RSVZ (Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen).

Voor zelfstandigen in hoofdberoep geven deze bijdragen recht op ziekteverzekering, invaliditeitsverzekering, moederschapshulp en dienstencheques, vaderschapsverlof, mantelzorguitkering, overbruggingsrecht en wettelijk pensioen.